Safranbolu (Patreon)

21 Ekim 2009

Safranbolu’da eskiden safran yetiştirilirmiş, adı o yüzden öyleymiş, ah mirim ne güzelmiş o eski safranlar. Belediyesi de öyle diyor, kaymakamlığı da öyle. Çarşıdaki esnafla sohbet edince tatlı tatlı anıyorlar o eskiden safran yetiştirdikleri devirleri (tarlalar dolusu sarı sarı safranlar, bir düşün!), sonra cart diye sokuveriyorlar elli TL’ye bir adet poşetlenmiş safran soğanını.

Olabilir, belki eskiden safran yetişirdi, neden olmasın. Ama açıyoruz Evliya Çelebi’yi, ne görelim? Geyik 17. yüzyılda da aynı geyik: eskiden safran yetişirdi de, şimdi kendi yok adı kaldı yadigâr, ah vah! Sonra düşünüyoruz: zaˁfirân gerçi safran bitkisinin adı da, Arapçada ve erken Türkçede aynı zamanda sarı rengin de adıdır. Mardin’deki meşhur Deyrüz-Zaˁferan manastırı “Safran Manastırı” demek değil, Sarı Manastır demek. Sakın Zaˁfirânborlu derken “Sarıkent” kastetmiş olmasınlar? Olur mu olur?

Derken alakasız bir yerde alakasız bir bilgi gözümüze çarpıyor. Benim doğduğum kente adını veren rahmetli1Konstantin’in baba tarafı Rumelilidir, tabir caiz ise Yugoslavya göçmenidir. Hanedan ismi de Flavius’tur, yani Sarıoğlu, kimbilir neden. Bu sülaleden beş-altı kişi 4. yüzyılda Rum imparatoru olmuş. Şan olsun diye de Anadolu’da birkaç yere Flaviopolis (Sarılarkenti veya Sarıkent) adını vermişler. Bolu’nun Gerede (Kratía) kasabası bunlardan biridir. 343 yılından itibaren Flaviopolis adıyla piskoposluk merkezi olmuş. Hatta 869 yılına dek Flaviopolis piskoposlarının listesi elde mevcutmuş, onu da arayıp buldum.

Eh Gerede nere Safranbolu nere? Ama öyle değil işte! Meğer 9. yüzyılda mı ne bir ara Flaviopolis piskoposlarının makamı Safranbolu’ya taşınmış. Yani hazretler Safranbolu’da oturmuş, ama Flaviopolis Piskoposu unvanını taşımaya devam etmişler. Bizans’ta da aynen bizdeki gibi idari birim adını kasabaya aktarma huyu olduğundan, tıpkı Antakya’ya Hatay dedikleri gibi, Safranbolu’ya da Sarıkent demiş olabilirler mi?

Yok, bilmiyorum, sesli düşünüyorum o kadar. Sakın ha “Nişanyan’a göre Safranbolu adı Flaviopolis çevirisidir” diye topu bana atmayın. Sadece “halk etimolojisi” dedikleri folklorik dilbilim metodu nelere kadirmiş diye bu örneği aklınızda tutun, her okuduğunuz turistik broşüre kanmayın, o kadar.

Hatta bir şeyi eğer kaymakamlık yahut valilik söylüyorsa mutlaka yalandır diye varsayarsanız çok da yanılmazsınız.

1 Gayrımüslimler için “rahmetli” değil “toprağı bol olsun” denirmiş. Bilmiyordum!