İstemeden vermek (Patreon)

22 Mayıs 2009

Madem ki Ermenisin, neden Türkçeyle bu kadar uğraşırsın? Çok insanın aklındaki soru bu. Kimi halis niyetle soruyor, kimi arıtmancı kinle.[1]Birçoğunuz aklından geçirdiği halde sormaya cesaret edemiyor.

Bakın bu soruyu daha kimlere sorabilirsiniz.

Peder Gomidas Kömürciyan, Osmanlı Türkçesi grameri hakkında modern tarzda ilk sistemli eseri yazmış, İtalyanca, sene 1794. Adını Frenk cilasıyla cilalayıp Comidas de Carbognano etmiş.

Artin Hindoğlu (Hintliyan) ilk modern Türkçe-Fransızca sözlüğün yazarı, 1838. İstanbul konuşma dilini sistemli olarak yazıya yansıtan ilk Türkçe sözlüktür. Hindoğlu ayrıca Frenkler için pratik metotla Türkçe öğreten bir el kitabı yazmıştır.

Antuan Tıngır ve Krikor Sinapyan, Türkçede ilk Batı kaynaklı bilimsel ve teknik terimler sözlüğünü derleyenler, 1891. Mustafa Nihat Özön ve Meydan Larus’a dek altmış küsur sene alanında tektir; diğerlerinin hepsi bundan kopyadır.

Bedros Keresteciyan, Abdülhamit devrinde otuz sene Hariciye Nezareti hukuk müsteşarlığı yapmış, emekli olduktan sonra 1912’de Türkçenin ilk etimolojik sözlük denemesini yazmış. Adı üstünde, deneme. Buna karşılık Karekin Deveciyan’ın 1914 tarihli Balık ve Balıkçılık Terimleri Sözlüğü, Türkiyede yalnız balıkçılık alanında değil, herhangi bir alanda yapılmış en mükemmel işlerden biridir.

Agop Martayan, Dil Devriminin teorisyeni, Türk Dil Kurumu’nun baş uzmanı ve ilk genel sekreteri. O ekipte birkaç yabancı dili doğru dürüst bilen tek kişidir, Öztürkçüler işi büsbütün zevzekliğe vurmadıysa onun sayesindedir derler. İyi mi yapmış, kötü mü bilmem. Atatürk’ün verdiği ismi Agop Dilaçar’dır. Her zaman A. Dilaçar diye yazılır, herhalde kısa olsun güzel olsun diye.

Parseh Tuğlaciyan, fazlası kesilmiş hali Pars Tuğlacı. 1971’den 2000’lere dek piyasadaki en iyi Türkçe sözlük olan Okyanus’un yazarı.

Edvard Sevortiyan senelerce Sovyet Bilimler Akademisinin Türki Diller bölümü başkanı, Akademinin yayımladığı altı ciltlik Türk Dillerinin Karşılaştırmalı Etimolojik Sözlüğünün baş editörü.

Niye uğraşmışlar? Belki şundandır: Şimdi artık değil ama bundan iki kuşak öncesine dek dünyadaki tüm Ermenilerin [yarıdan fazlasının] anadili Türkçe idi; daha fazlası da anadili kadar veya daha iyi Türkçe bilirdi. Yeryüzünde Türk olmadığı halde nüfusa oranla en fazla Türkçe bilen ulus Ermenilerdir. (Belki de Kürtlerden sonra ikincidir, emin değilim.)

Türkler son doksan yılı saçma sapan ideolojik saplantılarla heba etmeselerdi eminim Türk dili hakkında çok daha değerli ve kapsamlı eserler ortaya koyabilirlerdi. Eh Türklerin yapmadığı işi elbet birileri yapacak, o birilerinin de dünyada Türklerden sonra en çok Türkçe bilen ulus olması normaldir herhalde.

[1]Arıtmancı = “CHP İzmir milletvekili Canan Arıtman tarzında”. Bayan Arıtman 2008-2009 döneminde Türk ırkçılığının sözünü sakınmaz temsilcisi olarak sivrildi.