Kelimebaz 173 - Ayla (Patreon)

8 Mayıs 2009

Arapçadan gelme hale’ye karşılık Öztürkçeciler 1935 yılında ayla sözcüğünü ortaya atmışlar. Ay tamam da la ne demek acaba? Yok Türkçede öyle bir şey. Baktım, 34’te Dil Devrimi’ne hazırlık olsun diye çıkardıkları Tarama Dergisi’nde ay ağılı geçiyor. Bu tamam, Anadolu ağızlarında öyle denir. Buradaki ağıl hayvan barınağı anlamındaki ağıl değil, “beyazlık, ağarma” anlamında. Gerçek Türkçede sadece renk adlarında ve görsel efektler içeren kelimelerde geçen +ıl ekiyle yapılmış bir isim. Tıpkı kızıl, yeşil (=yaşıl), çipil, ışıl, pırıl gibi. Peki neden ayla olmuş? Herhalde hale sözcüğünden serbest çağrışımdır. Ne bileyim, 30’larda icat ettikleri kelimelerin hikmetinden sual olmaz. Ekol’den okul’u türeten buna da bir kulp bulur elbette.[1]

“Sen eskiden kısa yazardın, lafı uzatmaya başladın” diyenlere işte cevap. Bakın, kısa da yazabiliyormuşum.[2]

[1]“+la eki az da olsa Türkçede var, tarla, yayla, kışla gibi,” diye itiraz eden bir okuruma kısaca cevap yazmışım:

• Tarığlağ =tarığyeri
• Yaylağ =yazyeri
• Kışlağ =kışyeri
• Aylağ =????

Hasip Bingöl ise Zazaca ile ilginç bir bağlantıya işaret etmiş:

Zazakîde renk isimlerine gelen ve Türkçedeki –imsi veya -imtrak (sarımsı, mavimsi, morumtrak gibi) eklerine tekabül eden bir ek var ki, tam da sizin verdiğiniz ay-la örneğin euyuyor: Sure-la: kırmızı-msı, kesk-la: yeşilimsi; sipî-la: beyaz-ımsı vb...

Sanatçı Metin-Kemal Kahraman’ın bir albumünün ismi de “Sure-la”dır, “Kırmızımsı”...

[2] Taraf gazetesi kedi olalı bir kuş tutup büyük bir reklam almıştı. Kısa yazmamı rica ettiler. Bu yazı ondan.