Kelimebaz 122 - Moruk (Patreon)

7 Mart 2009

Atatürk’e dokundum diye vatanmilletçi kesim ayaklandı. Kuran müellifi dedim, Müslümanlar öfkelendi. Alevilik Türklüğe indirgenemez dedim, o cenahtan ağza alınmayacak sözler işittim. Feministlere laf attım, koskoca Türk ordusundan korkmayan Taraf gazetesi gelen tepkiden sindi. Ama en korkuncu Türkçede Kürtçeden alınma çok kelime yoktur demem oldu. İnternette aleyhime öyle bir çıngıraklı kampanya başlattılar ki sanırsın Kürdistan elden gidiyor!

Ne yapalım diye düşünürken, aha, buldum! Bugün de Ermenilere sataşalım. Seri yapmış oluruz.

*

Standart Türkçeye argo yoluyla girmiş yirmi kadar Ermenice kelime biliyorum: moruk (sakal), madik atmak (parmak atmak), godoş(boynuz), avanak (eşek sıpası), zıbarmak (tükenmek), bızdıkve bıdık (küçük), işmar (işaret), kaknem (sıçayım), cıcığı(posası) çıkmak, pot (kırık) kırmak, muhtemelen araklamak (hızlı gitmek) vs. Beş on tane de köylü ağzından gelme kelime var: loğ taşı, cağ kebabı (=şiş kebabı), kom (yayla barınağı, mezra), potur (kırmalı pantolon)...

Üç tane Ermenice kelime Türkçede ciddi yer etmiş: Haç malum. Petek Türkçe olarak en erken 16. yüzyıla ait Harput kanunnamesinde geçiyor, yerel bir tabirdir diye. Bir de pancar, Ermenice her çeşit sebze anlamına gelen pançar’dan. Hadi çemen ile hızar’ı da katalım, etti beş.

Gerisi hep spekülatiftir. Tel, çap, keçe ve eşekhem Ortaasya Türkçesinde hem en eski Ermenicede varlar; anlaşılması zor bir durum. Mıcır, tırtıl ve cacık her iki dilde aşağı yukarı yaşıt, her iki dilde kökenleri meçhul, yani alıntı yönü belli değil. Örnek de çok problemli. Başka pek yok. Otuz bin kelimede bilemedin kırk elli tane.

Modern devirde milliyetçi saiklerle dille ilgilenme merakı Ermenilerde Türklerden önce başladığından, üü, bilemezsiniz neler neler söylemişler, Türkçenin yarısını Ermeniceden türetmeye çalışmışlar. İlk Türkçe etimoloji sözlüğünü yazan Bedros Efendi Keresteciyan da onlardandır. Kıymetli bir insandır. Ama heyhat, çoğu dediğinin aslı faslı yok.

Kürt arkadaşlara da onu söyledim, statü bakımından “aşağı” sayılan dilden “üstün” sayılan dile kelime geçmez, eşyanın tabiatına aykırı diye. İngilizcede kaç tane Türkçe kelime var, sayın bakın.[1]

[1]Bu yazıya en çok Kürt okurlarım tepki gösterdi ama doğal olarak Ermeni çevrelerden de itirazlar geldi. Yerel ağızlardaki yüzlerce Ermenice kelimeyi hatırlattılar, Tietze ve Dankoff’un eserlerini andılar. Cevaben, yerel ağızla standart ulusal dil arasındaki farkı tekrar be tekrar vurgula­mak zorunda kaldım:

Malatya yahut Bayburt ağızlarında Ermenice alıntıların sayısı yüzleri bulabilir. Belki x köyünde insanlar yarı yarıya Türkçe-Ermenice kırması bir dil konuşuyor olabilir. Ama bundan standart yazı dili hakkında bir sonuç çıkmaz ki?

Pezevenk’ten emin olmadığımı, örnek hakkında da on senede yüzon kişiyle tartıştıktan sonra artık üstüme fenalıklar geldiğini birkaç kişiye belirtmek zorunda kaldım.