Kelimebaz 120 - Miki (Patreon)

5 Mart 2009

Corc’u anlatmıştım bir süre önce, hadi Maykıl’ı da söyleyelim, eksik kalmasın.

İbranice mîka êl aslında bir soru cümlesi: “kim Allah gibi?” Mî soru edatı, ka, tıpkı Arapçadaki gibi, “gibi”, êl “ilah, Allah”. Tevrat’ın Danyal kitabına göre Mîkaêl kıyamet gününde iyiler ordusuna öncülük edecek melektir. İncil’in Kıyamet kitabında ise, isyan eden şeytanı alaşağı eden melekler ordusunun kumandanıdır. Her iki halde de isimden çok bir slogan sözkonusu gibi. Yunancası Mikhail, Latincesi Michael olmuş. Batı dillerinde pek değişmeden benimsenmiş. Arapçası da Mikâîl.

İngilizcede orijinal telaffuz /mîkıl/, 16. yüzyılda başka heceden önce gelen uzun î sesi diftonglaşıp yarıldığı için, o zamandan beri /maykıl/ diye söyleniyor. Kısaltması Mick yahut Mickey, Miki Maus da Fare Mikâil demek. Maamafih rahmetli Walt Disney bu adı uydururken sanmam ki etimolojisini bir kelimebaza sormuş olsun.

Tevrat’ta adı geçen meleklerden biri Gabrîêl, biri de Raphâêl. Birincisinin anlamı “Allah’ın kudreti” yahut “Allah’ın zoru”. Danyal kitabında iki boynuzlu koç kisvesinde İskender’in gelişini, İncil’de ise İsa’nın gelişini haber veren meleğin adı. Arapçada ince /g/ sesi /c/ye dönüştüğü için Cebrâîl olmuş.

İkincisinin anlamı “Allah şifa verir”. Meşhur İtalyan ressamın adı oradan. Doğup büyüdüğü Urbino kentindeki evini gezmiştim yıllar önce, hayatta gördüğüm en güzel evlerden biridir galiba, hem mütevazı hem kusursuz.

Ölüm meleği olan Azrâîl eski kitaplarda geçmiyor, ilkin Kuran’da boy göstermiş.[1]Ama Yahudiliğin bir tür hurufî-batıni kolu olan Kabbala’da da sık sık adı anılıyor. Onlar mı Kuran’dan almışlar acaba, yoksa... ay, yok, öbür olasılığı söylesem bir dayak yemediğim kalıyor.[2]

[1] Burada yanılmışım. Yaklaşık elli kişi yazıp hatırlattı ki Kuran’da Azrail adı geçmez. Öğrenmiş oldum, sevindim. Ayrıca sürekli ahkam kesen bir yazarın yanıldığını görme keyfini okurlarıma tattırdığım için bir kat daha sevindim.

Esas iddiam sanırım Azrail’in Kabbala kaynaklı olması meselesi idi. Birkaç gün sonra bu konuya bir daha değinme fırsatı buldum:

Geçen gün acaba Azrail adı İslam geleneğine Yahudilikten geçmiş olabilir mi diye bir soru attım ortaya. Değerli bir okurum şu bilgileri verdi: “Ne Kuran’da ve ne de hadislerde Azrail kelimesi geçiyor. Melekülmevt (ölüm meleği) diye bahsediliyor. Ancak sahabe devrinde müslüman olmuş Vehb bin Münebbih ve Kâb bin Züheyr gibi Yahudi asıllı müelliflerin İsrailiyat diye bilinen ve İsrailoğullarından anlattıkları arasında bu isme rastlanıyor.

[2] Kutsal metinlere ilişkin ısrarlı değinmelerimden canı sıkılan bir okurum gayet içten, nazik ve etraflı bir mail yazıp bir öneride bulundu:

Kuran’ın ilahi bir kelam olmadığı yönündeki düşüncelerinizi Taraf’ın “HerTaraf” sayfasında ya da sizin uygun bulduğunuz herhangi bir dergide daha kapsamlı bir şekilde yazar mısınız? Biz de iddialarınızı detaylı olarak öğrenme fırsatına erişiriz. Belki bir tartışmaya kapı aralarsınız. Birileri de başka mahfillerde size karşı iddialar dile getirir. Biz de konuyu tam olarak anlarız. Çünkü, böyle zaten küçük hacimli olan yazılarınızın son paragrafının son cümlesinde gerilla taktiğiyle yaptığınız vurkaçlardan bir sonuç alınamayacak diye düşünüyorum.

Bu nazik okuruma detaylı bir cevap yazma ihtiyacını duydum:

Din konusunda açık bir polemiğe girmeye şu aşamada niyetim yok. İki nedenle: 1) Türkiye’nin bugünkü gündeminde önceliği olduğunu sanmıyorum; dindarlardan önce mutaassıp milliyetçilerle mücadele etmenin önemine inanıyorum. 2) İmana karşı akılla mücadele etmenin imkansız bir dava olduğu kanısındayım. Elmayla armut gibi bir şey, aynı dili konuşmuyoruz çünkü.

Buna karşılık bilinçli ve kararlı bir ateist olarak, ateizmin ifade özgürlüğünü savunmayı borç biliyorum. Belki sizin gibi, bu düşünceye alışık olmayan insanları ufak ufak darbelerle alıştırmayı da gerekli görüyorum. Yanlış anlamayın: maksat sizi ateizme ikna etmek değil, ama ateistlere DE saygı göstermeniz gerektiğini öğretmek.

“Gerilla taktiğiyle” sorduğum sorular gayet makul ve güçlü sorulardır. Sizce Yahudiliğin batıni koluna ait bir kavram ve isim İslam geleneğine nasıl sızmış? Yunus peygamberin adı neden İbranice orijinaliyle değil Yunanca biçimiyle Kuran’a girmiş? İyi sorular, değil mi? Birkaç kişiyi bile düşünmeye sevketse başarı sayılmaz mı? Belki bazı şeyleri daha iyi sorgulamayı öğrenirler, belki de iman çerçevesinde tutarlı bir cevap bulmayı başarırlar. Her iki halde de, düşünen ve bilen insandan zarar gelmez diye düşünüyorum.