Kelimebaz 105 - Nifak (Patreon)

16 Şubat 2009

Arapça n-f-q kökünden, birbiriyle alakasız görünen iki kelime grubumuz var. Birincisi nafaka. Güncel kullanımda “boşanan eşe ödenen para” ama tabirin esas kaynağı olan İslam hukukunda anlamı biraz daha geniş: “boşanma olsun veya olmasın eşin geçimi için kocanın temin etmekle yükümlü olduğu para”. İkincisi yine İslam geleneğine ait bir teknik terim olan nifak ve bunun faili münafık. Nifak sokmak güncel kullanımda daha çok “fitne çıkarmak, ikilik sokmak” anlamında kullanılıyor. Ama esasen “Müslüman olmadığı halde Müslüman görünmek” demek. Mesela, gerçek düşüncem ne olursa olsun “Kuran müellifi” deyimini kullanmamam gerektiğine dair beni uyaran onyüzbin okurum, aslında nifak etmemi önermiş oluyorlar.

İki kelime grubu arasında ne alaka var diye epey düşündüm. Arapça fiilin kök anlamı “(para veya erzak) harcanmak, tükenmek” (masdarı nafaq) veya “iyi alışveriş olmak” (masdarı nafâq) diye geçiyor. Nifakla alakayı kurmak zor. Ne yapmalı? Böyle bir yerde tıkanınca hemen akraba dillere bakmak lazım. İşte tamam, buyurun, Aramice n-p-q kökü “değişmek, bir şey iken başka şey olmak” demekmiş. Problem çözülmüştür. Demek ki fiilin en eski kök anlamı “değişmek” ve dolayısıyla “alışveriş etmek, bir mal veya hizmet için bedel ödemek” olmalı.