Kelimebaz 88 - Naiv (Patreon)

27 Ocak 2009

Naiv başka şey, nahif başka şey. Aradaki farkı bilenler parmak kaldırsın.

Peki, otur. Nahif Arapça sıfat, uzun i ile söylenir, zayıf ve çelimsiz demektir. Bugünkü Türkçede sanırım sadece zayıf nahif ikilemesinde anılıyor. Masdarı nehâfet, yani zayıflık.

Naiv İngilizceden veya Fransızcadan alınmış bir kelime. Saf, kurnazlıktan yoksun anlamında. Fransızcası aslında naif’tir, 1970 öncesi kültürden gelen insanlar Türkçesini ısrarla öyle yazarlar. İngilizceye Fransızcadan gelen sıfatlar genellikle sözcüğün dişil halinde benimsendiği için İngilizcesi naive olur.

Fransızca naif’in aslı da, bak şu işe, Latince nativusimiş. Fransızcada vurgusuz hecenin sessizi düşer kuralı uyarınca t’sini kaybetmiş. Nasci, natus (doğmak) fiilinden, “doğuştan gelen” ya da “doğal” anlamında sıfat. Burada “yapay” karşıtı olarak kullanılmış, yani sofistike olmayan, sanatsız, som. Aynı kökten gelen naturalis ( > Fr naturel, İng natural) sözcüğüyle de yaklaşık eş anlamlı. 18. yüzyıl filozoflarında hala “doğaya yakın, bozulmamış” gibi gayet pozitif bir anlamda geçer, Jan Jak Ruso’da mesela. Ama günümüzde daha çok saftirik kavramını çağrıştırıyor. İngilizcede öteden beri var olan bir kelimeydi, son 30-40 yılda moda oldu, çok kullanılanlar listesinde yukarılara tırmandı.