Kelimebaz 85 - Şebeke (Patreon)

24 Ocak 2009

Şebeke Arapça balık ağı gibi “ağ” demek. Buna eşdeğer kelimeler Arapçayla akraba diller olan İbranice ve Süryanicede de var. Hepsinde rastlanan bir özel anlam “ağ şeklinde olup yüzün kısmen görünmesini sağlayan baş örtüsü”. Eski Babil ve Asur dilinde yine aynı Sami kökünden şabiku “başı ve omuzları örten bir tür örtü, şal” demekmiş.

Pehlevice, yani İslam öncesi Farsça şapik, Modern Farsça şabî “bir tür kısa gömlek, cepken” diye geçiyor, yukarıdakiyle aynı kelime olmalı ama anlam bağlantısından emin değilim. Ermenice şabik (gömlek) aynı anlamda. Kürtçe şepik de ortak kaynaktan geliyor. Kuzey Irak ve Hakkari’de giydikleri şalvarlı tulum gibi kıyafete şal û şepik diyorlar.

Şebek şebekenin çoğulu, daha doğrusu kolektif hali, yani “network” gibi bir şey. Nasıl maymun adı olmuş, tam emin değilim. Meninski’nin 1680 tarihli Osmanlıca lugatında sadece iki anlam geçiyor “1) alaca renkli ve ağ şeklinde olan, 2) içinden kırmızı rengi çıkan bir tür alaca mantar”. Hani üstü file gibi dilimli kırmızı mantarlar vardır, o olmalı herhalde. Maymun adı olarak ilk 19. yüzyılda Vefik Paşa’da rastladım. Acaba kırmızı poposunu alaca mantara mı benzetmişler diye aklımdan geçmedi değil, ama sanmam, “network maymunu” olmalı.