Kelimebaz 65 - Filistin (Patreon)

3 Ocak 2009

En eski zamanlara gidersek Filistin bugünkü kadar geniş bir alan değil, şimdiki Gazze Şeridi ile onun hemen devamındaki Aşdod ve Aşkelon kentlerini içeren daracık sahil bandının adı. Geç Bronz Çağı’nda buraya muhtemelen denizden gelen ve yerli Sami dillerine benzemez bir dil konuşan bir kavim yerleşmiş. İç kesimde oturan İbrahimoğullarıyla durmadan çatışmışlar. Tev­rat bunlara Peliştî adını verir, İbranice çoğulu Peliştîm. İlk sesli şewa, yani Türkçe ı’ya yakın kısa bir ses.

Bu marjinal kavmin adını Romalılar meşhur etmiş. Milattan sonraki 100-150 yılda Roma İmparatorluğu, eski adı Iudaea (Yahudiye) olan ülkede durmadan isyan çıkartıp teröristlik eden Yahudilerden yaka silkmiş, 132 yılındaki son isyandan sonra hepsini memleketten sürüp, ta Lübnan sınırına ve Ürdün’e ka­dar olan vilayetin adını da Palestina yapmışlar. Maksat belli ki Yahudileri ve Yahudiliği anıştıran her şeyi haritadan silmek. Ya­hudistan’ın başkenti olan Ierusalem kentinin adı bile zamanın imparatoru onuruna Aelia Capitolina diye değiştirilmiş, tıpkı bin yıllık Eğin’in Kemaliye edilmesi gibi.

7. yüzyıldaki Arap işgaline dek Bizans-Roma vilayetinin adı Pa­lestina kalmış. Falestîn veya Filistîn bunun Arapçası. Arapçada /p/ sesi yok, malum, her zaman /f/ olur.

İslam ve Osmanlı asırlarında bu isim büyük ölçüde unutulmuş ya da tarihi bir ad olarak tek tük anımsanmış. Osmanlı devrinde bugünkü İsrail’in kuzeyi Şam veya Beyrut vilayetinin bir parçası. Güneyi ise Kudüs sancağı, gayrıresmi kullanımda çoğu zaman Yahudiyye olarak anılmış. Ahım şahım Yahudi nüfusu olduğun­dan değil, memleketin eski adı bu olduğundan.

1918’de ülke İngiliz işgaline girince ortaya gene isim sorunu çık­tı. Avrupalıların öteden beri bildiği adıyla Judaea deseler olmaz, Araplar kızar. Yahudilerin istediği Eretz İsrael hiç olmaz. Nötr olsun diye bir süre Jordan adı üstünde durduktan sonra, eski Roma vilayetinin adını canlandırmaya karar verdiler. Ülkenin adı bir kez daha Palestine oldu. İngilizlerin yarattığı bu ülkede oturan Araplara da Palestine/Filistin Arapları dendi.*

----------

* İsrail’in Gazze Şeridi’nde yerleşik Hamas yönetimine karşı askerî operas­yon düzenlediği günlerde yazdığım bu yazı şüphesiz siyasi bir yazıydı. Taraf gazetesi dahil tüm basının coşkulu bir tekseslilikle İsrail’e, Yahudilere ve Yahu­diliğe hakaret yağdırdığı bir ortamda, tarihin hiçbir zaman ve hiçbir yerde si­yah ve beyazdan ibaret olmadığını hatırlatmayı görev saydım.

Titiz okurlarımdan Denis Ojalvo yazmış:

Belirttiğiniz gibi, kelimenin aslı İbranice Peliştim, daha doğrusu Pliştim’den (çoğul) geliyor.

İbranicede fiilin geçmiş zaman 3. şahsı kelimenin kökünü verir. Bu durumda bu kelimenin kökü PLŞ’dir. Ve Palaş olarak okunur. Fiilin infinitif (masdar) hali lifloş’tur. Lifloş fiili “istila etmek, sızmak” anlamlarına geliyor. Nitekim, tarih sahnesinden 2000 küsur yıl önce silinmiş olan bu halkın Ege Denizi’nden gelip kıyı şeridine yerleştiği kayıtlara geçmiş.