Kelimebaz 62 - Smokin (Patreon)

31 Aralık 2008

Fransızların le smoking dediği ceketin İngilizcesi İngiltere’de dinner jacket, Amerika’da tuxedo. İngiltere’de 19. yüzyılda moda olan smoking jacket diye bir şey var, ayrı bir şey: tütün içerken koku sinmesin diye giyilen, çoğu zaman renkli kadifeden bir üst giysi. Fransızlar bunun adını almışlar ama yine İngiltere’de 1886 civarında piyasaya çıkan başka bir giysi modeli olan dinner ja­cket için kullanmışlar. Zannederim bu kıyafetin “İngilizliğini” vurgulayan, biraz gayrıciddi bir adlandırma. Bizdeki kullanım da Fransızcadan gelme. Avrupa’da ilk duyulduktan beş yıl sonra Servet-i Fünun dergisi sahibi Ahmet İhsan Bey bir “smoking” edinmiş. Ahmet Rasim’in 1897 yılına ait bir makalesinde de ge­çiyor. Yani Avrupa modaları Abdülhamit Han devrinde de aşağı yukarı bugünkü rötarla İstanbul’a geliyormuş.

Smokinin popüler olmasının nedeni, bak burası sürpriz, resmi­liği değil gayrıresmiliği. Frenk usulü suarelerde esas giysi, Fran­sızların frac dediği dress coat, beyaz kravatla giyilen, kuyruklu, son derece ayrıntılı protokole tabi resmi tören kıyafeti. Smokin buna alternatif olarak çıkmış, siyah kravatla da giyilebilen, daha teşrifatsız bir model. İngiliz tarzı “rahatlığı” temsil ettiği düşü­nülmüş. “Aristokrat olamadın, bari edebinle burjuva ol” gibi bir şeysi var.

Bizde hayatında birkaç defa smokin giymiş, Selahattin Duman dahil, nereden baksan beş on bin kişi vardır. Ama konser piya­nistleriyle büyükelçiler dışında, frak giymiş olana ben rastlama­dım.