Kelimebaz 52 - Düven (Patreon)

21 Aralık 2008

Düven yahut düğen Anadolu’da öküzün arkasına bağlanıp buğ­day başaklarının üstünde gezdirilen, çakmak taşlarıyla bezeli ale­tin adı. Türkçe dövmek/döğmek fiiliyle ilişkisi basit görünüyor. Zaten son zamanlarda döven yazımı tercih ediliyor.

Sözlüğümün ilk baskısında ben de düven < dövmek olarak gös­termiştim. Ancak halen Anadolu’da kullanılan aletin tıpkısının Antik Çağ’da Yunan dünyasında kullanıldığını ve adının tykáni olarak kaydedildiğini öğrenince yanıldığıma hükmettim. Mo­dern Rumcası tukáni veya dukáni. Normalde *tikani olması la­zım ama Yunanca diyalektlerde y > u evrimi de oldukça yaygın.

Yunanca halk ağızlarından Türkçeye alıntılarda kalın seslilerin ince sesliye, p, t, k gibi ötümsüzlerin de b, d, g gibi ötümlüye dönüşmesi genel kuraldır. Mesela akson > eksen, ankinaro > en­ginar, avlaki > evlek, fanari > fener, kalathari > kelter, kanavouri > kenevir, kapari > gebere, karavida > kerevit, kodari > güderi, ko­diki > kütük, kontari > gönder, kopriá > gübre, kovertá > güverte, skathi > iskete ve saire. Dolayısıyla dukani > dügen varsayılmalı­dır.