Kelimebaz 41 - Karanlık (Patreon)

9 Aralık 2008

Karanlık’taki -n- nedir diye sormuş bir okurum. Cevap muhte­melen dönüşlülük eki: dilenmek, kuşanmak, usanmak, tüken­mek’teki -n- gibi.

Sözcüğün esas eski biçimi, “gice karangı bolmış” cümlesindeki gibi karangı. 15. yüzyıl ortalarına doğru karangı-lık yaygınlaş­mış. Eski yazıda nun’la değil sağır kef’le yazılır. Yani tam telaffu­zu karanlık değil, karanglık.

-gı Türkçede standart bir edilgen masdar eki. *Karan-mak fiiline yazılı kaynaklarda rastlanmıyor; onun yerine eski kaynaklarda karal-mak var, yakın devirde karar-mak biçimini almış. Daha eskiden bir *karanmak vardı da acaba karan-gı oradan mı türe­di, yoksa *karal-gı bir nedenle ses değişimine mi uğradı, emin değilim.

Başa koyduğum yıldız “böyle bir kelime yok” ya da “varsa bile yazılı örneği yok” demek. Standart dilbilim notasyonu.