Kelimebaz 25 - Eldiven (Patreon)

24 Kasım 2008

Falsche Trennung (false division) her dilde rastlanan bir dil fe­nomeni. Çoğu zaman eğlenceli sonuçları var. Mesela Eski İngi­lizcede ikename “ikinci isim, lakap, unvan” demek. (Baştaki ike Almanca auch karşılığı, ilave demek.) “Bir lakap” anlamında an ikename deyimi 16. yüzyıl civarında yanlış bölünüp a nikename (nickname) biçimini almış. Şimdi internetçi dilinde bunun kı­saltması olan nick kullanılıyor.

Arapçası narenc olan meyveyi Ortaçağ’da Fransızcaya, oradan İngilizceye narange veya norange diye almışlar. “Bir portakal” anlamında un norange deyimi sonradan yanlış bölünüp un orange olmuş.

Türkçede aklıma gelen tek örnek eldiven.* Farsça eldiven anla­mına gelen destüvan, Osmanlı Türkçesinde sık sık kullanılmış. Yapısı dest (yani el) + van (koruyan). Bu kelime 18. yüzyıl ci­varında yanlış yerden kesilip, başına Türkçe el eklenmiş. Yoksa diven diye bir şey yok.

------

* Dr. Erdal Gilgil İskender örneğini hatırlatmış:

Türkçede en ilginç örnek bence “İskender”. Burada Türkçe, Arapçadaki Falsc­he Trennung’u aynen almış. Aleksandros’un başındaki “al-” harfleri Arapçanın artikeli al- ile karıştırılarak al-İskender olmuş. Türkçede artikel olmadığından dolayı bu isim yalnızca İskender olarak geçmiş.