Kelimebaz 7 - Zenci (Patreon)

4 Kasım 2008

Zencinin orijinali zangî, Farsçadır. Esasen “paslı” demektir çün­kü zang pastır. Arapçada ince /g/ sesi 8. yüzyıldan sonra /c/ye dönüşmüş olduğundan, Arapçası zancî olur. Farsçada da mu­arreb, yani Arapça telaffuza uydurulmuş biçim olan zancî kul­lanılır. Türkçede ilk kez 11. yüzyılda yazılı örneğine rastlanır. Ortaasya’da haliyle zenci yoktu. Dolayısıyla Türkler için yeni bir nosyondu, genişleyen kültür ufuklarıyla beraber, adı da Arap­ça-Farsçadan aldılar.

Zancîbar Farsça “zenci gelen yer” demek. Eskiden Afrika’nın komple doğu kı­yısının İslam dünyasındaki adı, daha sonra kapsamı daralmış, o sahilde Arap hakimiyetinin odağı olan adaya indirgenmiş. Şimdiki adı Zanzibar. Oman’lı Arap girişimciler tarafından, Afrika’dan getirilip Orta­doğu’ya sevkedilen zenci köleler için bir tür depo ve pazarlama merkezi olarak 1700 yılı dolaylarında kurulmuş. Trade center gibi bir şey diyebiliriz.

Farsça zang’in diğer biçimi jang, o da pas demek. Eski Farsça /j/ modern Farsçada bazen /j/ bazen /z/ olmuş, bazen de bu örnek­teki gibi her iki biçim korunmuş. Lehçe farkı olmalı. Ermenice jang (pas, Batı lehçesinde jank) Farsçadan gelen bir kelime.1

-----------

1. Zafer Yörük yazmış:

Gösterdiğiniz etimolojiden önemli bir kanıt çıkıyor. Türkiyeli entelektüeller­den çok duyduğumuz bir argüman var: Batılılar siyahlara karşı ırkçı ama Do­ğu’da (ve Türkiye’de) böyle ırkçılık yoktur, olmaz vb. Zenci “paslı” insan de­mekse Batı dillerinde “siyah”tan gelen negro, ırkçı yüklenme açısından çok daha masum bir kelime. Ben Türkçede zenci kelimesini kullanmamaya özen gösterirken bu kelimenin Batı’da ırkçı yüklenimleri nedeniyle tedavülden kal­dırılmış negro kelimesinin muadili olması nedenine dayanmıştım. Şimdi daha köklü bir neden ortaya çıkmış oluyor.