Kelimebaz 3 - Lacivert (Patreon)

2008-09'da Taraf'ta yayımlanan Kelimebaz makalelerimi, her gün bir yazı hesabıyla buraya taşıdım. Patreon patronlarım kısıtsız yararlanabilirler.

31 Ekim 2008

Farsça lâcivard koyu mavi renkli bir süs taşının adı, Frenkçesi lapis lazuli. Lâcivardî ise bu taşın rengi. Bizde de eski metinlerde rengin adı laciverdî diye geçer, 20. yüzyıl ortalarına doğru son­daki î düşer.

Laciverd taşı 6500 seneden beri sadece Afganistan’ın doğusun­daki Badahşan ülkesinde bulunan Laciverd Dağı’nda çıkarılmış. Mısır firavun mezarlarında bulunan lacivertlerin bile oradan gel­diği biliniyor. Eski devirde madeni belli ki Hintliler işletmişler. Çünkü sözcüğün aslı Eski Hintçe râcâ-varta, yani “kral payı”. Yabancı dilden alınan /r/nin /l/ye dönmesi Farsçada standart.

Avrupa’ya Haçlı Savaşları döneminde ya da belki 1290’larda Si­cilya’daki Arap emirliği vasıtasıyla Arapçadan gelmiş. İtalyanca en eski örneklerde lazzuro, lazzulo ve lazzurto görülüyor. Geç La­tince lazulum biçiminden lapis lazuli (“lazul taşı”) kalmış. Buna karşılık avam dilinde, baştaki l- İtalyanca belirleme harfi (article) zannedilip kesildiği için, azzurro (İt), azur (Fr), azure (İng), azul (İsp) biçimleri tercih edilmiş.