Şuradan buradan - 3 (Patreon)

15 Ekim 2009

SORU: Hani ‘yapmamamız, etmememiz, gitmememiz’ gibi türkçeyi iyi konuşan biri için bile zor olan ifadeler vardır ya. Çok eski değil yakın tarihlerde bu tarz ifadelerin ‘yapmamaklığım, etmemekliğim’ şeklinde telaffuz edildiğini gördüm, örneğin ‘gitmemekliğimiz lazım gelir’ gibi. Bu ifade biçimi çok hoşuma gitti, hem söylemesi daha kolay hem de kulağa daha hoş geliyor. Acaba bu kullanışlı yöntemi niye terk etmişiz?

CEVAP: Dilde de tıpkı giysideki gibi modalar vardır. Bağa gözlük, fötr şapka, Clark bıyık, plili etek modası nasıl geçtiyse “gitmemekliğim, görmemekliğim” modası da öyle geçti. Yerine eş derecede hoş veya boş başka modalar çıktı. Eski modalar bazen geri gelebilir, kim bilir?

*

SORU: Bir arkadaş sohbetinde “tekstil mafyöz bir sektördür” lafını ettim ve “mafyöz ne demek, öyle bir kelime yoktur,” uyarısıyla karşılaştım. TDK sözlükte mitralyöz, fritöz gibi Fransızca kökenli sözcükler varken bu kelime yok...

CEVAP: İt. mafioso > İng. mafioso, çoğulu mafiosi, ”Mafia mensubu”. Oradan geri-fransızlaştırılmış olacak. Fransızca eşdeğer bir kelime yok sanırım, ya da bilmiyorum. İngilizcesi de sıfat olarak kullanılmaz. “Textile is a mafioso sector”?? Olmaz.1

*

SORU: Küsurun çoğulu küsurat. Ama kusurun çoğulu kusurat diye sizin sözlüğe de baktım, gogıl hazretlerine de danıştım, böyle bir kelime yok, küsurat mı demek istediniz diyor bana. Kusurun çoğulu taksirat olmuş. Niye kusurat olmamış, anlamadım.

CEVAP: Enteresan ama haklısınız, Arapça kusur’un çoğulu yokmuş gibi görünüyor. Hiçbir sözlükte bulamadım. İki nedeni olabilir. A) Orijinal sözcük kasr (kısalık, eksiklik) çoğulu olarak algılanmış olabilir, bir daha çoğul yapılmamış, B) kusur Arapçada sadece soyut eylem masdarı (eksik kalma, yetersiz olma) anlamı taşıdığı için çoğuluna gerek duyulmamış olabilir. Evet Osmanlıcada çoğul için taksirat kullanılmış.

1Yontu Diker Almancada son yirmi yılda mafyöz kelimesinin – mafiöses Verhalten veya mafiöse Strukturen gibi bağlamlarda – sıklıkla kullanıldığını hatırlatmış. İngilizce ve Fransızcada yok, ama Almanca ihtimalini düşünmemiştim doğrusu.