Harf devrimi (Patreon)

19 Eylül 2009

Türkler tarihin en eşsiz milletidir, onu biliyoruz, tamam, peki, güzel.

De, siz Türklerin şu eşsiz yönünü bilir miydiniz?

Tarihte sekiz ayrı alfabeyle yazılan yegâne dil Türkçedir. Bu rekora yaklaşan bir tek Farsça var, dörtte kalmış. Üçüncülük payesini paylaşan dillerin hepsi ikişer alfabede durmuşlar. Üç yapanı hatırlamıyorum.

Türkçeyi 8. yüzyılda ilk yazıya döktüklerinde Köktürk yazısını kullanmışlar, ki dilin yapısına tastamam uyan home-made bir alfabedir.1Aradan yüz yıl geçmemiş Uygurlar Soğd yazısını adapte edip onunla yazmaya başlamışlar. Derken Türklerin yarısı Budist olunca Hindistan’dan ithal Brahmi yazısı revaç bulmuş. 11. yüzyılda Müslümanlığın gereğidir diye Arap yazısı benimsenip 800 küsur yıl onda karar kılınmış. 20. yüzyılda Türk milletlerinin yarısı Latin alfabesini, yarısı Kiril alfabesini seçti veya seçmek zorunda kaldı.

Ayrıca ta 14. yüzyıldan itibaren Ermeni ve Rum yazılarıyla yazılan hayli zengin bir Türkçe literatür de var.2

Şimdi bana bu hadisenin ANLAMINI söyler misiniz? Alfabe sonuçta pratik bir iletişim aracı, bir sinyal sistemi, evet. Ama aynı zamanda bir kültür ve medeniyet alanının en temel, en tanımlayıcı ögesi, bir bakıma dinden ve dilden daha derin ortak paydası. Yunan alfabesi 2800 seneden beri Yunanlılığın herhalde tek değişmez unsuru olmuş. İbrani yazısı 2600 senedir değişmemiş, ulusal kimlikle özdeşleşmiş. Latin alfabesi 2400 yıldan beri Roma imparatorluğunun ve onun devamı olan Batı Avrupa medeniyetinin temel direğidir. Arap yazısı da öyle. Çin yazısı, Hint yazıları, Habeş yazısı, Ermeni yazısı keza.

Peki Türklerin çorap değiştirir gibi ikide bir yazı değiştirmesini neye yoracağız?

Hem bakın, düşündükçe neler geliyor akla. Tarihte dört büyük dine – Hıristiyanlık, Yahudilik, Budizm, İslam – topluca bağlanan tek ulus var, o da Türkler. Yıllar önce bir sohbette Cemal Kafadar söylemişti de üstünde pek durmamıştım. Şimdi düşünüyorum, hakikaten fevkalade ilginç bir durum.

1 Öyleyse Türkçeye en uygun alfabe Köktürk alfabesi midir? Arabı da Latini de bırakıp ona mı dönelim?

Alakası yok. Her ana baba bilir, çocuğun bedenine tastamam uyan giysi alsan ne olur? İki ay sonra giyilmez olur. Alfabe de biraz bol olacak ki dilin gelişmesine, değişmesine pay kalsın.

Öztürkçenin yapısına ve ses sistemine tam uyan bir alfabeyle müteahhit yazamazsın, kâğıt yazamazsın, şanjanlı fluoresan yazamazsın, kıvranır durursun.

2 İbrani alfabesiyle yazılmış Türkçe metinler de var, özellikle Kırımlı Karaim cemaati içinde. Etti dokuz.