Maslak-Levent (Patreon)

5 Eylül 2009

Maslak şimdi İstanbul’un şıkıdım semtlerinden biri. Ama adı mezbaha demek, heyhat. Eskiden şehirden saatlerce mesafede kör ıssız bir yerdi, belli ki mezbaha için uygun bulmuşlar. Öyle eski Osmanlı devirleri filan da değil, sanmam; geleneksel kara düzende hayvanı evinin önünde boğazlarsın olur biter. 20. yüzyıl başı gibi, modernleşme çağında olmalı.[1]

Aslı maslax, Arapça “derisini yüzmek” anlamına gelen salxfiilinden, “deri yüzme yeri”. Salx-hane de aslında tam aynı anlama gelir, güncel Türkçede salhane olmuş.

*

Levent’in adı Levend Çiftliği’nden geliyor. Başıbozuk Kampı diye tercüme edebiliriz.

Levend önceleri Osmanlı donanması için Anadolu ve Rumeli sahil ahalisinden toplanan düzensiz eratın adı. Daha sonra Anadolu’daki beylerle ağalar da kendi hesaplarına levend toplamaya girişmiş, ufak ufak hükümdarlık havaları çalmaya başlamışlar. 1772’de Rus harbi sırasında işler iyice çığırından çıkınca hükümet bir fermanla levendliği yasaklamış. var olanlardan tutabildiklerini de Beşiktaş’ın tepesinde kuş uçmaz kervan geçmez bir yerde kampa alıp doğru düzgün bir askerî eğitim vermeye çalışmış. Yanılmıyorsam Osmanlı ordusunun “modernleşme” sürecinde yapılan yeni tipte ilk kışla budur. İkincisi Üsküdar Davutpaşa’dadır.

1808’de yeniçeriler son kez ayaklandığında gidip Levend Çiftliği ile Davutpaşa kışlasını yakmışlar. Böyle postmodern şeyler bize gelmez, gâvur icadıdır, şeriatımızın değiştirilmesi teklif bile edilemeyen maddelerine aykırıdır diye düşünmüşler sanırım.

[1]Maslak konusunda tamamen yanılmışım. Maslak: içme suyu kanalı, ya da su yolu üzerindeki küçük havuz veya yalak. Maslak semti Büyükdere’deki bentlerden kente künklerle getirilen suyun dağıtım ve denetim noktası olduğundan bu adı almış. Benden başka herkes bilirmiş. Öğrendim.

Bu maslağın etimolojisi muamma. Arapça veya Farsçada böyle bir kelime yok, bu anlamı doğuracak bir Slk صلك veya slq سلقveya Slq صلق veya slx سلخkökü de yok. Yol gitmek anlamında slk var ama onun türevi de maslak olmaz meslek olur, bildiğimiz kelime. M ile başlayan bir kelimenin has Türkçe olması mümkün değil. Acaba Rumca mıdır? Ama orada da bir şey bulamadım.